فاصله آموزشی 40 درصدی دانش آموزان ایران؛ از مدارس حاشیه تا مدارس برتر تهران
چالش‌های نظام آموزشی؛ فقدان عدالت آموزشی و رقابت ناعادلانه مدارس
نظام آموزشی ایران با چالش‌های متعددی از جمله عدم توجه به عدالت آموزشی، تأثیر معدل در کنکور و کاهش کیفیت آموزش مواجه است. رقابت ناسالم بین مدارس دولتی و غیردولتی، نابرابری آموزشی و تاکید بیش از حد بر تست‌زنی به جای یادگیری مفهومی از مهم‌ترین مشکلات این نظام است.
ابراهیم سحرخیز، معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش در این‌باره می‌گوید: «سیستم آموزشی به‌جای تمرکز بر ارتقاء کیفیت یادگیری، بر نمره و تکنیک‌های تست‌زنی متمرکز شده است. این شیوه باعث شده بسیاری از دانش‌آموزان به‌جای یادگیری واقعی، صرفاً برای قبولی در کنکور و امتحانات به سمت حفظیات و تست‌زنی بروند.» او معتقد است امتحانات نهایی که تشریحی است، دانش‌آموز را مجبور به یادگیری عمیق می‌کند، اما کنکور، بیشتر به تکنیک‌های تست‌زنی وابسته است که لزوماً با توانایی علمی واقعی فرد همخوانی ندارد.
مشکلات مدارس و معلمان بی‌انگیزه
سحرخیز با اشاره به وضعیت نگران‌کننده مدارس، تأکید می‌کند که بسیاری از مدارس مهم‌ترین دروس مانند علوم و آزمایشگاه‌ها را تعطیل کرده و به دروس خلاقانه مانند هنر و انشا توجهی ندارند. او می‌گوید: «ما باید مدارس را رقابتی کنیم تا مدیران و معلمان پاسخگو باشند. اگر معلمی سر کلاس رفته و همه دانش‌آموزانش در امتحان نهایی مردود شده‌اند، باید پاسخگو باشد.»
او همچنین از نبود انگیزه در میان معلمان به‌عنوان یکی از مشکلات اصلی یاد می‌کند و معتقد است که ضعف در نظام جذب معلم و حقوق پایین آن‌ها از دلایل اصلی کاهش کیفیت تدریس است: «حدود 50 درصد معلمان دروسی را تدریس می‌کنند که با رشته تخصصی آن‌ها کاملاً متفاوت است. چنین وضعیتی قطعاً به افت تحصیلی منجر می‌شود.»
عدم تحقق عدالت آموزشی
سحرخیز با انتقاد از فاصله آموزشی میان مناطق مختلف کشور اظهار کرد: «در کشورهای پیشرفته، تفاوت سطح آموزشی بین مناطق مرکزی و حاشیه‌ای بسیار کم است، اما در ایران، دانش‌آموزان مناطق محروم 40 درصد عقب‌تر از دانش‌آموزان شهرهای بزرگ هستند. این فاصله عمیق، پیامدهای سنگینی بر آینده آن‌ها خواهد داشت.»
او تأکید می‌کند که باید عدالت آموزشی در سراسر کشور اجرا شود تا همه دانش‌آموزان، فارغ از محل زندگی یا شرایط مالی، از فرصت‌های برابر آموزشی برخوردار شوند.
در نهایت، برای حل این چالش‌ها، نیاز است تا نظام آموزشی ایران از تمرکز صرف بر آزمون‌ها و معدل فاصله گرفته و با بهبود زیرساخت‌ها، آموزش معلمان و ایجاد فرصت‌های برابر، مسیر رشد و پیشرفت دانش‌آموزان را هموار کند.
