سایه نابرابری بر نتایج کنکور ۱۴۰۴؛ نقش پررنگ مدارس پولی و سمپاد
نتایج کنکور ۱۴۰۴ نشان میدهد بیش از ۷۵٪ نفرات برتر از مدارس خاص و سمپاد هستند؛ توزیع جغرافیایی و مالی ناعادلانه همچنان پابرجاست.
🏫 سلطه مدارس خاص بر نتایج کنکور
با وجود تغییرات در برگزاری کنکور، برترین رشتهها و دانشگاهها همچنان در اختیار دانشآموزان مدارس خاص و شهریهای است. پژوهشگران نظام آموزشی تأکید دارند که وضعیت مالی خانواده، نوع مدرسه و محل سکونت تأثیر بیشتری از استعداد فردی در موفقیت کنکور دارد.
📊 نابرابری در توزیع جغرافیایی
در استان تهران، از میان جمعیت تقریباً برابر دانشآموزان شهر و شهرستانها، ۱۰ نفر از برترینها از شهر تهران و تنها ۳ نفر از شهرستانها بودند.
در کل، بیش از ۷۵٪ نفرات برتر کنکور ۱۴۰۴ ساکن مراکز استانها هستند و سهم شهرستانها کمتر از ۲۵٪ است.
استانهایی مانند سیستان و بلوچستان، همدان، ایلام، لرستان و چند استان دیگر هیچ نمایندهای در میان نفرات برتر ندارند.
🌍 نمونههای استانی
خراسان رضوی: با ۸٪ جمعیت دانشآموزی کشور، ۱۷/۵٪ برترینها را به خود اختصاص داد؛ ۶ نفر از مشهد و یک نفر از نیشابور.
خوزستان: با بیش از یک میلیون دانشآموز و رتبه سوم جمعیتی، فقط ۲ نماینده (۵٪) دارد؛ آن هم از مرکز استان.
🎓 نقش مدارس سمپاد و شهریهای
بررسیها نشان میدهد ۷۸٪ نفرات برتر از مدارس سمپاد هستند. مدارس غیردولتی و نمونه دولتی سهم اندکی دارند و مدارس دولتی تقریباً حضوری در میان برترینها ندارند. دریافت شهریه در مدارس سمپاد نیز به یک عامل محدودکننده برای دانشآموزان مستعد اما کمبرخوردار تبدیل شده است.
⚖️ بیعدالتی آموزشی
به گفته کارشناسان، دسترسی به مدارس خاص، کلاسهای کنکور و آزمونهای آزمایشی سهم بیشتری از استعداد طبیعی دانشآموزان در موفقیت کنکور دارد. این امر نشان میدهد نظام پذیرش دانشگاهی به جای عدالت آموزشی، بر پایه تمکن مالی و امکانات شهری بنا شده است.
🚨 آسیبهای رویکرد فعلی
دور شدن مدارس سمپاد از مأموریت اصلی و تبدیل شدن به مراکز شبهدولتی و انتفاعی.
کاهش انگیزه و فرصت برای دانشآموزان مستعد در مناطق محروم.
نبود آینده شغلی مشخص برای بسیاری از فارغالتحصیلان سمپاد در داخل کشور و مهاجرت آنان به خارج.
🔄 راهکارهای جایگزین
طبق سند تحول بنیادین، نظام آموزشی باید به سمت طراحی نظام جامع هدایت تحصیلی و استعدادیابی حرکت کند. چنین مدلی میتواند استعدادهای متنوع دانشآموزان را در سراسر کشور شناسایی کرده و بر اساس نیازهای آینده کشور هدایت کند، نه صرفاً بر اساس کنکور.
