افت تحصیلی دانش آموزان؛ چرا زمان آموزش در مدارس کم است؟

چرا دانش آموزان فقط حفظ می کنند و یاد نمی گیرند؟
آیا تا به حال از خود پرسیده اید چرا فرزندتان با وجود نمرات نسبتا خوب، مهارت کاوشگری و حل مسئله را یاد نگرفته است؟ یا چرا مدارس ما به جای آزمایشگاه و کتابخانه، بیشتر شبیه کلاس های سخنرانی شده اند؟ پاسخ این سوالات فقط در تنبلی دانش آموز یا سختی کتاب ها نیست؛ مشکل جای دیگری است.
طبق جدیدترین تحلیل ها، افت تحصیلی دانش آموزان در ایران ریشه در یک عامل پنهان دارد: «زمان کم آموزش». در حالی که همه نگاه ها به سمت سختی محتواست، رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی از واقعیتی تلخ پرده برداشته که نشان می دهد ساعت حضور مفید در مدارس ما با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد.

مقصر اصلی: کتاب درسی یا زمان آموزش؟
بسیاری از والدین و حتی معلمان تصور می کنند که محتوای کتاب های درسی باعث دلزدگی و افت کیفیت شده است. اما حجت الاسلام علی لطیفی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، نظر متفاوتی دارد.
او با اشاره به مطالعات بین المللی تیمز (TIMSS) و پرلز (PIRLS) تاکید می کند که سهم کتاب های درسی در این افت تحصیلی بسیار ناچیز است. در واقع، کتاب های درسی جدید در حوزه‌هایی مثل علوم و مطالعات اجتماعی، کاملا با رویکرد «کاوشگرانه و اکتشافی» نوشته شده اند. پس مشکل کجاست؟ مشکل اینجاست که اجرای این کتاب ها نیازمند زمان است؛ زمانی که معلم در اختیار ندارد.

۳ دلیل که نشان می دهد زمان آموزش در ایران کم است
بر اساس گفته های این مقام مسئول، وضعیت زمان آموزش در ایران با چالش های جدی روبرو است:
مقایسه با جهان: زمان آموزش در ایران نسبت به سایر کشورهای برگزارکننده آزمون های تیمز و پرلز، کمترین میزان است.
قانون در برابر واقعیت: طبق قانون، دانش آموز ابتدایی باید ۹۲۵ ساعت آموزش به اضافه ۱۰۰ ساعت حضور در مدرسه داشته باشد، اما واقعیت مدارس چیز دیگری را نشان می دهد.
فشار مدارس دو شیفته: در مدارس دو نوبته، مدرسه اول مجبور است زمان را کوتاه کند تا شیفت بعدی برسد؛ این یعنی قربانی شدن کیفیت آموزش.

وقتی معلم مجبور به تدریس فشرده می شود
تصور کنید معلمی می خواهد یک مبحث علمی را با آزمایش و کاوش به دانش آموزان یاد بدهد. این کار نیازمند گفت وگو، آزمایشگاه و زمان کافی است. اما وقتی ساعت کلاس محدود است و معلم باید حجم زیادی از کتاب را تمام کند، چه اتفاقی می افتد؟
علی لطیفی توضیح می دهد:

«وقتی زمان آموزش و امکانات (مثل کتابخانه و آزمایشگاه) محدود باشد، معلم چاره ای ندارد جز اینکه مفاهیم را به صورت فشرده و حافظه محور منتقل کند.»

در نتیجه، فرصت تجربه و یادگیری عمیق از دانش آموز گرفته می شود و کلاس درس تبدیل به محلی برای انتقال سریع اطلاعات می شود، نه یادگیری واقعی. این همان نقطه ای است که انگیزه دانش آموز از بین می رود و افت تحصیلی دانش آموزان آغاز می شود.

راه حل چیست؟ بازنگری در ساختار مدرسه
تحلیل ۱۰ نتیجه اول گوگل نشان می دهد که اکثر راهکارها بر کلاس های تقویتی تمرکز دارند، اما نقطه تمایز این خبر، توجه به «ساختار مدرسه» است. برای حل ریشه ای مشکل، اقدامات زیر ضروری است:
اصلاح زمان آموزش: ساعات حضور دانش آموزان در مدرسه باید با استانداردهای یادگیری عمیق همسان شود.
حمایت از معلمان: معلمانی که بیش از ۲۴ ساعت در هفته تدریس می کنند، نیازمند جبران زحمت و حمایت ویژه هستند.
تجهیز امکانات: فضای مدرسه باید شرایط کاوشگری (مثل آزمایشگاه فعال) را فراهم کند تا انگیزه درس خواندن ایجاد شود.
افت تحصیلی موضوعی چند وجهی است و تا زمانی که «مدرسه داری» و حمایت از مدارس اصلاح نشود، تغییر کتاب درسی به تنهایی معجزه نخواهد کرد.

خلاصه خبر
عامل اصلی افت: طبق آمار تیمز و پرلز، زمان آموزش در مدارس ایران کمتر از استاندارد جهانی است و این عامل اصلی افت کیفیت است.
بی گناهی کتاب ها: کتاب های درسی رویکرد اکتشافی دارند، اما کمبود وقت اجازه اجرای صحیح آن ها را به معلم نمی دهد.
مدارس دو شیفته: فشردگی مدارس دو نوبته باعث کاهش ساعات مفید آموزش و روی آوردن به روش های حافظه محور شده است.
راهکار: افزایش زمان آموزش و تجهیز امکانات مدارس، کلید حل مشکل افت تحصیلی دانش آموزان است.

نظر شما چیست؟
به عنوان یک والد یا معلم، آیا فکر می کنید ساعات فعلی مدارس برای یادگیری عمیق فرزندتان کافی است؟ یا صرفاً وقت گذرانی است؟
تجربیات خود را از کمبود وقت در کلاس درس برای ما در بخش نظرات بنویسید.