اهمیت آموزش و پرورش دوره ابتدایی

کودکان و نوجوانان منابع عظیم سرمایه و با ارزشترین ذخایر یک جامعه هستند و هرقدر برای حفظ این منابع کوشش شود، جامعه در آینده ثروتمندتر و سعادتمندتر میشود. دانش آموزان در دبستان، ابتدایی ترین و پایه ای ترین مطالب را فرا می گیرند لذا آموزش درست و کارآمد آنها که مقدمه ای برای پیشرفت تحصیلی آنان میباشد، بسیار حائز اهمیت است. با توجه به اهمیت دوره ابتدایی برای دانش آموزان بر آن شدیم تا در این مقاله به معرفی دوره ابتدایی و دلیل اهمیت آن بپردازیم.

اهمیت دوره ابتدایی در جهت رشد و شکوفایی استعداد دانش آموزان تا این اندازه اهمیت دارد که در تعریف نظام جدید آموزشی به دوره “اساس” نام گرفته است. به دلیل این اهمیت و نقشی که معلمان و مدیران این مقطع تحصیلی در رشد تربیتی و آموزشی دانش آموزان به عهده دارند تا دورههای تحصیلی آینده شکل بگیرد؛ الزام است کارکردهای مهم این دوره از نگاه فعالیت آموزشی و پرورشی شناخته شود تا جایگاه فعالیت مدیران و معلمان مجال بررسی پیدا کند .از جمله کارکردهای مهم این مقطع تحصیلی میتوان به امور زیر اشاره کرد :رشد ارزشها: دوره کودکی به واسطه روح مستعد و آماده فراگیر برای آموختن، زمینه ای را ایجاد میکند که هر فعالیتی مانند نقشی بر سنگ ماندگار باقی بماند. تحویل گرفتن روحهای مستعد دانش آموزان در مدارس ابتدایی این فرصت طلایی را به معلمان و مدیران این مدارس میدهد تا بهترین بهره را برای ظهور و تجلی ارزشها در کودکان بگیرند.

رشد اجتماعی: جایگاه رشد اجتماعی در خصوصیات رفتاری قابل مشاهده است. هر رفتاری برمبنای ارزشهای آموخته شده و شکل جسمانی خاص خود در کودک ظاهر میشود. ورود کودک به دبستان آمیخته با رفتار خاصی است و این وظیفه مدرسه ست که این رفتار را تعدیل یا الگوسازی کند و از این طریق است که تطابق رفتارها با ارزشهای انسانی و الهی امکان پذیر میشود.

رشد عقلانی: ذهن آماده دانش آ موز در ارتباط با روح و جسمش زمینه ای را ایجاد میکند که پایه اولیه آموزش در این دوره تحصیلی میشود .شاید بتوان مهمترین نقش مدارس ابتدایی را در عقلانی کردن و ظهور تفکر در دانش آموزان به حساب آورد. فعالیتی که اگر دقیق شناخته شود، زیربنای بسیاری از فعالیتهای دیگر خواهد بود. در این بررسی نمیتوان از کوششها و تلاشهای بسیاری از مدارس موفق در دوره ابتدایی که مرهون مدیران و معلمان موفق هستند چشم پوشی کرد، اگر چه این قبیل فعالیتها جای تامل دارند.

آموزش و پرورش ابتدایی به طور کامل شامل دانستنیهای مقدماتی برای ورود به زندگی اجتماعی بوده و تعلیمات ابتدایی عبارت از تعلیم نکات مقدماتی موضوعات مختلف در تعلیم و تربیت است . بی شک پایه ی اول ابتدایی در آموزش دوره ی ابتدایی از بالاترین حساسیت و اهمیت برخوردار است ، چرا که اساس و شالوده ی شخصیت فکری و اجتماعی فرد در آن بنیان نهاده می شود . اکنون کودکان در سنین شش سالگی پای به دبستان می گذارند و خواندن و نوشتن رسمی را آغاز می کنند ، با توجه به خصوصیات و ویژگی های کودکان در این سنین ، تدریس در کلاس اول ابتدایی ویژگی های خاصی را می طلبد تا آموزگار بتواند کودکان را به درس و تحصیل علاقه مند سازد و به سوالات کنجکاوانه ی آنان پاسخی مطلوب دهد و استعدادهای بالقوه آنان را به بالفعل تبدیل سازد .

حضرت علی (ع) در این مورد می فرماید : آموزش به کودک ، چون نقش بر سنگ نهادن است . لذا یک معلم کلاس اول ابتدایی، باید در درجه ی نخست به خصوصیات کودکان 6 یا 7 ساله کاملا واقف باشد تا بتواند بر اساس آن روش های تدریس خود را تنظیم و مطالب را با توجه به اهداف کلی تعلیم و تربیت برای کودکان تفهیم کند .

تعریف آموزش و پرورش دوره ابتدایی

در جوامع بدوی ، مجموعه میراث فرهنگی بسیار اندک بوده و سطح دانش و مهارت ها آن چنان وسیع نبود ، در نتیجه نیازی به نظام آموزشی منسجم با سبک برنامه خاص احساس نمی شد . آموزش ، بیشتر از طریق خانواده ها انجام می شد و جنبه غیر رسمی داشت.

با گذشت زمان در کشورهای مختلف ، نظام های آموزشی رسمی با ساختار بسیار منظم و برنامه ریزی شده ، شکل گرفت . در ایران با وجود تاریخ و تمدن کهن ، سیستم آموزشی در طول تاریخ دچار تحول گردیده و تحولات بسیار وسیعی در مقاطع مختلف رخ داده است؛ البته دوره ابتدایی با این اسم ، در نظام آموزشی ایران وجود نداشت . قبل از تشکیل نظام آموزشی نوین، در ایران بیشتر مکتب خانه و مدارس دینی وجود داشت ، افراد روحانی ، مکتب خانه را اداره می کردند و دروس قرآن و ادبیات فارسی به کودکان آموخته می شد . بعد از انقلاب مشروطه در سال ١٢٩٠ هجری شمسی ، قانون معارف برای اولین بارتصویب شد ، در نتیجه آموزش ابتدایی را به عنوان اولین مرحله ساختار نظام آموزشی نوین ایران معرفی نمود و لزوم بسط و گسترش آموزش ابتدایی نوین در تاریخ ایران ، برای اولین بار مطرح شد . در سال ١٣٢٢ طبق قانون تعلیمات اجباری ، آموزش ابتدایی به عنوان یک دوره آموزش عمومی و تعلیمات اجباری ، مطرح و همگانی شد .

طبق ماده دوم قانون تعلیمات اجباری ، طول دوره آموزش ابتدایی ، شش سال تعیین شد ، ولی در سال ١٣٤٥ هجری شمسی، مدت این دوره به پنج سال تقلیل پیدا کرد.

برنامه درسی دوره ابتدایی

یکی از ارکان مهم تعلیم و تربیت برنامه ریزی درسی است. بدون برنامه ریزی، در هیچ دوره ای نمی توان کاری را انجام داد. فرایند تحصیلی در هر دوره تحصیلی با عوامل مختلفی ارتباط دارد. نقش معلم ، ارتباط متقابل دانش آموزان ، وسایل کمک آموزشی، فضای یادگیری، تواناییهای یادگیرنده و محتوای برنامه درسی از جمله عواملی هستند که هرکدام به گونه ای خاص در یادگیرنده موثرند .

یکی از ارکان مهم تعلیم و تربیت برنامه ریزی درسی است. بدون برنامه ریزی، در هیچ دوره ای نمی توان کاری را انجام داد. فرایند تحصیلی در هر دوره تحصیلی با عوامل مختلفی ارتباط دارد. نقش معلم ، ارتباط متقابل دانش آموزان ، وسایل کمک آموزشی، فضای یادگیری ، تواناییهای یادگیرنده و محتوای برنامه درسی از جمله عواملی هستند که هرکدام به گونه ای خاص در یادگیرنده موثرند .برنامه درسی مجموعه قواعد و ضوابطی است که به مجموعه عناصر مرتبط با یادگیری منطق و سازمان می دهد.

در آموزش و پرورش دوره ابتدایی برای دانش آموزان باید تعلیمات شایسته ای جهت زندگی اثربخش آنها درنظر گرفته شود. از این رو باید برنامه های این دوره با توجه به اصول ذیل تهیه و اجرا شود :

١ – با مراحل آموزش و پرورش این دوره هماهنگ باشد.

٢ – با مراحل رشد کودکان این دوره هماهنگ باشد.

٣ – با مدت تحصیل تناسب داشته باشد.

٤ – با پیشرفت علوم و فنون هماهنگی داشته باشد.

٥ – با امکانات اجرائی قابل حصول هماهنگی داشته باشد.

6 – به گونه ای تنظیم شود که علایق کودکان را به خود جلب کند.

7 – با روش های آموزشی این دوره هماهنگ باشد.

8 – متناسب با نیازهای زندگی کودک و جامعه باشد.

٩ – بین محتوای مواد درسی هر پایه و نیز بین محتوای هر درس در پایه های مختلف، ارتباط منطقی برقرار باشد (صافی،١٣7٩، ص.٥٤)

ویژگیهای دانش آموزان دوره ابتدایی

دوره سوم کودکی از حدود شش سالگی تا یازده سالگی است .در این دوره شخصیت کودک سازمان یافته تر و پیچیده تر میشود واز نظر توانایی های جسمی و ذهنی واجتماعی تغییرات مهمی در او بوجود می آید ؛ از این رو شناخت کودکان دبستانی برای برنامه ریزان و مدیران ومعلمان دوره ابتدایی ضرورت دارد .

اهم ویژگی های بدنی وذهنی کودکان هفت الی ده ساله ها به شرح ذیل است :

الف ) ویژگی های بدنی

– هماهنگی چشم ودست کامل می شود

– یاد گیری مهارتهای حرکتی،دقیق تر ،سریعتر وپیچیده تر می شود .

– ماهیچه های کوچک ،کاملا رشد می کنند .

– سرعت رشد دختران در این دوره از پسران بیشتر می شود .

– درپایان این دوره ،علایم بلوغ ) صفات ثانویه ( دردختران بتدریج ظاهر میشود .

– در کاربرد صحیح و سریع اندامهای حسی وحرکتی مهارت کافی کسب کرده است .

– رشد جسمی کودک بخصو ص از نظر تکامل مراکز عصبی ، به جایی رسیده است که میتواند به تحریکات رسیده ازخارج ، پاسخهای کاملا اختصاصی بدهد .

ب ) ویژگی های ذهنی وتحول روانی

– تقلید در این دوره آگاها نه انجام میشود .

– خود میان بینی یا خود مداری کودک تعدیل میشود .

– بزرگسالانی که از نظر او ارزشمند ومورد احترامند الگو قرار می دهد .

– احساس مالکیت در او قوی میشود .

– از تخیل به واقعیت نزدیک میشود .

– به مرحله تفکر محسوس میرسد .

– قدرت تشخیص میان خوب وبد در او ظاهر میشود .

– کم کم آرامش وثبات عاطفی پیدا می کند .

– دارای ابتکار عمل وسلیقه شخصی می شود .

– قواعد را درک می کند ورعایت قاعده در کار ها را لازم می داند .

– قدرت درک علت امور طبیعی را بتدریج پیدا میکند .

– دراین دوره کودک دارای حافظه نیرومندی است .

– به حرف زدن علاقه فراوان دارد .

– به رقابت با کودکان دیگر و همسالان علاقه مند است .

– قبل از اجرای هر کار قادر ا ست طرح ونقشه آن را بریزد .

– به یادگیری علاقه زیاد دارد .

– کنجکاوی کودک جهت دار وهدفمند میشود .

با توجه به ویژگی های کودکان دردوره دبستان تعلیم مفاهیم اساسی ،تربیت اخلاقی واجتماعی وجسمانی اوضرورت دارد .

روشهای تدریس در دوره ابتدایی

درفرایند آموزش و پرورش روشها وفنون تدریس وهمراه با تربیت جایگاه مهمی دارد . روش یعنی “راه انجام دادن کاری ” وروش تدریس یعنی “راه منظم ،با قاعده ومنطقی برای ارایه کردن درس “و روش آموزش “مجموعه تدابیر واندیشه هایی منظمی که معلم برای رسیدن به هدفهای تربیتی با توجه به شرایط وامکانات اتخاذ می کند ” تدریس تعامل بین معلم وشاگرد است که بر پایه طراحی منظم وهدفمند معلم، برای ایجاد تغییر در رفتارشاگرد انجا م می گیرد .

معلمی موفق است در استفاده از روشهای تدریس که به تناسب شرایط مهارت داشته باشد ؛زیرا شیوه تدریس محور تعلیم وتربیت است ومعلم بدین وسیله میتواند هم سطح معلومات شاگردان را بالا ببرد وهم رسالت تربیتی خودرا ایفا کند .

روشهای تدریس مورد استفاده در کلاس از جمله :

١- روش سخنرانی : در این روش ، معلم مطالب درسی را به دانش آموزان انتقال می دهد. وظیفه اصلی معلم ، انتقال معلومات و اطلاعات درسی به دانش آموزان است . وظیفه دانش آموزان ، گوش دادن ، نوشتن و یادداشت برداشتن است . در این روش می توان ، ذهن دانش آموز را به بانکی تشبیه نمود که باید در آن پول اندوخته شود ، در اینجا نیز ، ذهن دانش آموز باید مملو از معلومات گردد ، مطالب را در ذهن نگه دارد و هنگام امتحان یادآوری نماید . روش سخنرانی ، محاسن و معایبی دارد . در یک جلسه سخنرانی ، می توان مطالب زیادی را به دانش آموزان انتقال داد ، صرفه جویی در زمان و امکانات و نیاز کم به وسایل و امکانات تکنولوژی آموزشی ، از محاسن این روش می باشد . با توجه به امکانات کم در برخی از مناطق ، معلم می تواند با استفاده از این روش ، حجم بسیاری از اطلاعات را به افراد انتقال بدهد .

٢- روش نمایشی: در این روش ، معلم مهارت و کار خاصی را به طور عملی در برابر دانش آموزان انجام می دهد و دانش آموز پس از مشاهده مراحل کار، سعی می کنند ، کار را به همان ترتیب انجام بدهند. در این روش، مشاهده و سپس تقلید از معلم ، بسیار مهم می باشد .

٣- روش ایفای نقش: در این روش ، معلم از دانش آموزان می خواهد که یک قطعه نمایش یا تئاتر را اجرا کنند ، به گونه ای که در این فرایند ، هر یک از فراگیران ، ایفای نقش خاصی را به عهده بگیرند . از طریق این روش ، می توان بسیاری از مهارتها ، از قبیل فن بیان ، ایجاد ارتباط و ابراز وجود را به دانش آموزان یاد داد .روش ایفای نقش ، محاسن و معایبی دارد که به ترتیب زیر می باشد:این روش ، موجب درمان افراد خجالتی می گردد . البته باید توجه نمود که در ابتدا، نقشهای ساده را به آنها واگذار نمود . این مساله در مورد دانش آموزان بسیار فعلا نیز ، کاربرد بسیاری دارد ، زیرا آنها می توانند ، فرایند ایفای نقش را به خوبی دنبال کنند . عیب آن نیز این است که نیاز به امکانات بسیاری دارد و در همه دروس قابل استفاده نیست

٤- روش اکتشافی یا یادگیری اکتشافی : در این روش ، معلم کاری انجام نمی دهد ، بلکه دانش آموزان را در برابر مسائل مختلفی قرار می دهد . دانش آموز باید ابتدا مساله را درک کرده و بداند که مساله چیست ؟ سپس از طریق ارائه شواهد و اطلاعاتی در مورد آن مساله ، فرضیات و راه حلهایی ارائه می کند ، فرضیات را در معرض آزمایش قرار می دهد کنند. در یادگیری اکتشافی ، دانش آموز را در برابر اطلاعات و یادداشتهای قبلی قرار نمی دهیم ، بلکه سعی می شود که وی در جریان آموزش، مسائل متفاوتی را کشف نماید و راه حلهایی را برای مساله پیدا کند . زیرا اکتشاف، به معنای کشف معلومات ندانسته می باشد .

٥- روش پرسش و پاسخ : این روش ، در اکثر مواقع مکمل روش سخنرانی است و اکثر معلمان ، این دو روش را با یکدیگر این روش ، در اکثر مواقع مکمل روش سخنرانی است و اکثر معلمان ، این دو روش را با یکدیگر تلفیق می نمایند تا از طریق آن ، نقاط ضعف دانش آموز را برطرف نمایند. در این روش ، معلم پرسشهایی را مطرح نموده و بر اساس پاسخهای ارائه شده توسط فراگیران ، سوالات جدیدی مطرح می شود و در طی یک روال منطقی ، فراگیران را به سمت راه حل مساله و مسائل مورد نظر هدایت می نماید . در این روش ، دانش آموزان از طریق سوالات درست، حساب شده و سنجیده ، به سمت یافتن راه حلهای درست سوق داده می شوند . از این طریق ، جنبه انفعالی روش سخنرانی تا حدی از بین رفته و دانش آموز در جریان یادگیری ، مشارکت فعالی پیدا می کند.

6 – استفاده از روشهای سمعی – بصری: استفاده از وسایل آموزشی از قبیل اوپک ، اورهد ، اسلاید ، ویدیو ، تلویزیون و حتی ضبط صوت ، سبب تنوع کلاس درس می شود، در دوره دبستان، باید به منظور ایجاد انگیزه بیشتر در یادگیری ، کاهش خستگی و کسالت دانش آموز و جذاب کردن محیط آموزشی ، حداکثر استفاده را از این وسایل به عمل آورد . تفکر کودک در دوره دبستان ، عینی است . بنابراین ، هر چه مطالب عینی تر باشند ، دانش آموز آنها را بهتر درک می کند. در این دوره ، بهتر است که از تلفیق روشها استفاده نمود . برای مثلا ، موردی را نمایش می دهیم یا کودک اضافه کردن یک ماده شیمیایی به ماده دیگر را مشاهده می کند و ما در حین نمایش ، توضیح می دهیم . در برخی از مواد درسی ، مثل تعلیمات اجتماعی ، تلفیق روش نمایشی و روش سخنرانی، می تواند از سایر روشها موثرتر باشد .در بین روشهای مذکور آزمایشی در دوره دبستان ، کدام روش موثر تر است؟با توجه به دو شعار فعلا بودن و مشارکت دانش آموزان در امر یادگیری و آموزش چگونه یاد گرفتن ، می توان گفت که یادگیری اکتشافی، دقیقاً مبتنی بر آن دو روش است ؛ البته یادگیری اکتشافی ، باید در همه مراحل تدریس اعمال شود ، نه در کلیه دروس . در این زمینه ، می توان گفت که روشها مطلق نبوده ، بلکه در دوره ابتدایی، با توجه به امکانات ، ماده درسی ، سن کودک ، ویژگیهای دانش آموز، فضای آموزشی ، زمان و به طور کلی ، تمامی شرایط موثر در آموزش یادگیری اکتشافی ، بهترین روش می باشد . هر چند که تنها روش نیست و گاهی اوقات ، معلم به ناچار باید از روشهای دیگر استفاده کند . در دوره ابتدایی ، نوع مساله باید بسیار آسان باشد تا دانش آموز از عهده حل آن برآید .در صورتی که یادگیری اکتشافی منطبق با توانایی و میزان رشد ذهنی دانش آموز باشد ، تأثیر بسیاری بر یادگیری ها و تغییر رفتار دانش آموز دارد .

روشهای ارزشیابی درمقطع ابتدایی

روشهای آموزش سنتی مبتنی بر این تفکر بود که یادگیری اساساً عبارت از کسب دانش ومهارتهاست وارزشیابی عمدتاً آزمونهای نوشتاری ( کتبی ) محدود می شد .روشهای جدید آموزش وپرورش در پرتو تازه های رواشناسی وپرورشی ، که بر اصلاح وبهبود رفتار ،مداومت در رشد ،یادگیری متنوع ومتعدد ،وآگاهی تأکید می کند .درهماهنگی با این مفهوم روشهای جدید آموزش وپرورش ویادگیری ،ارزشیابی نه تنها یادگیری های موضوع های درسی را مورد توجه می دهد ،بلکه بر ارزشیابی نگرشها ،علاقه ها ،عادات کاری،رشدجسمانی ،سازگاری فردی – اجتماعی نیز تأکید می کند .هم چنین،باتوجه به اینکه نوع مدارس ابتدایی مورد تقاضای جامعه شامل شناسایی بهتر طبیعت یاد گیرندگان وفرایند یادگیری ،وشناسایی ارتباط تنگاتنگ آموزش وپرورش با تقاضا ونیازمندیهای زندگی درجامعه امروزی ،وتوسعه روشهای آموزش بر اساس هدفهای کلی است وهدفهای کلی مدارس ابتدایی ،درهزاره سوم میتواند شامل تسلط بر فرایندهای اساسی تربیت شهروندان جهانی ،شکوفایی توانایی های بالقوه خالقیت کودکان ،پرورش جسم وبهداشت روانی است ،معلمان ومدیران دوره ابتدایی که به طور مناسبی  برای مشارکت درتوسعه این برنامه مدارس ابتدایی تربیت شده باشند به درک کامل اصول روشهای ارزشیابی از پیشرفت دانش آموزان نیاز دارند .

موارد مهم درارزشیابی مقطع ابتدایی

١– ارزشیابی پیشرفت دانش آموز بخش جدایی ناپذیر مسئله بهسازی برنامه درسی مدارس ابتدایی است .

٢ – وظیفه ارزشیابی انتخاب یا حذف فعالیتها نیست بلکه تعیین نوع تجارب آموزشی است که نیازهای کودکان را تأمین خواهد کرد.

٣ – ارزشیابی شامل گرد آوری اطلاعات شواهد جامع در باره توانایی ها ،موقعیت وپایگاه کودکان ومسائل آنان با وسائل وابزارها، باروشهای رسمی وغیر رسمی ،سازمان دادن وتفسیر شواهد و اطلاعات گردآوری شده به صورت توصیفی جامع از کودک درباره زمینه و پیشینه تجربه آموزشی اوست (تعریف ارزشیاب).

٤ – یک برنامه ارزشیابی مناسب از پیشرفت دانش آموز باید

الف ) ارتباط نزدیکی با هدفهای پذیرفته شده ومصوب داشته باشد.

ب ) جامع وناظر بر همه جنبه های آموزشی ورشد کودک باشد .

ج ) مداوم ومستمر باشد .

د ) به صورت همکاری و مشارکت معلمان ،والدین ،وخود کودک باشد .

ه ) نتایج ارزشیابی برای اصلاح وبهسازی مداوم ومستمر برنامه درسی مورد استفاده قرار گیرد .

٥ –عوامل اصلی رشد وتوسعه کودک که باید ارزشیابی شوند شامل :

الف ) توانایی های دهنی وعلمی کودک

ب ) پیشرفت در حوزه های متعدد برنامه درسی

ج ) سازگاری فردی اجتماعی

د ) وضعیت وموقعیت جسمانی کودک

و ) توسعه نگرشها

ز ) توسعه مهارتهای انجام دادن کارهای مدرسه

ح ) توسعه ابراز- وجود آفرینشی

ط ) توسعه تفکر انتقادی

ی ) سرانجام پیشینه (پس زمینه) خانه واجتماع محلی کودکان است .

6 –گزارشهای تشخیصی واقعی به اولیای کودکان درباره پیشرفت کودک درمدرسه پایه واساسی برای برقراری تفاهم متقابل ، و رفتارهای خوب وپسندیده ،همکاری بین معلمان و والدین است که امکان بهسازی محیط آموزشی وبرنامه درسی کودک را فراهم میآورد .

اهداف دوره ابتدایی

در راستای رسالت و ماموریت آموزش و پرورش و جهت دهی به رشد همه جانبه دانش آموزان بر پایه تعالیم و دستورات دین مبین اسلام، اهداف دوره ابتدایی به شرح زیر تعیین می شود. مدیران، برنامه ریزان و همه افرادی که در تعلیم و تربیت دانش آموزان نقشی برعهده دارند. مکلفند در برنامه ریزی امور، سازماندهی فعالیت ها و انجام وظایف مربوط به گونه ای اقدام نمایند که تا پایان دوره تحصیلی دستیابی دانش آموزان به اهداف تعیین شده ممکن باشد.

اهداف اعتقادی

١ – اصول دین را می داند و به آن معتقد است .

٢ – خداوند را دوست دارد و او را بهترین یاور و کمک میکند .

٣ – با زندگی انبیا اولوالعزم به ویژه نبی اکرم )ص( و معصومین تا حدودی آشناست و آنان را دوست دارد .

٤ – با معنای معاد آشنا است و می داند که انسان در کارهایی که انجام می دهد نزد خداوند پاسخگو است.به اولیا دین، بزرگان و شخصیت های اسلامی احترام می گذارد .

٥ – معنای تولی و تبری را می داند .

6 – قرآن را از رو می خواند و یا ترجمه برخی از سوره ها آشنایی داشته و از حفظ می خواند .

7 – ترجمه بعضی از احادیث ساده را می داند

8 – نماز را به درستی می خواند و با احکام ضروری مربوط به نماز و روزه آشنا است .

٩ – نمازهای واجب را با رغبت می خواند.)برای دختران(

١٠ – افراد محرم و نامحرم را تشخیص می دهد و احکام مربوط را رعایت می کند .

١١ – با مسائل مربوط به سن تکلیف و تقلید آشنا است و احکام را در ضرورت می داند و به آن عمل می کند)برای دختران(

١٢ – با حلال و حرام است و احکام مربوط را در حد ضرورت رعایت می کند .

١٣ – معنای امر به معروف و نهی از منکر را می داند .

١٤ – به مجاهدین در راه خدا و شهدا احترام می گذارد .

١٥ – زمان ها و مکانهای مقدس و مهم را می شناسد .

١6 – به حضور در مسجد علاقه نشان میدهد و آداب آن را می داند .

اهداف اخلاقی

١ – راستگو و امین باشد .

٢- مودب و مهربان است .

٣- به عهد خود پای بند است .

٤- مظاهر حیا و عفت در او آشکار است .

٥ – احترام به بزرگترها را وظیفه خود می داند و به نظرات آنها توجه می کند .

6 – از والدین اطاعت می کند .

7 – شجاع و صبور است .

8 – تمیز است و پاکیزگی را دوست دارد .

٩ – تکالیف شخصی روزانه خود را شخصا انجام می دهد .

١٠ – برای رسیدن به موفقیت پشتکار دارد و تلاش می کند .

١١ – پوشش اسلامی را دوست دارد و آن را رعایت می کند .

١٢ – اوقات فراغت خود را با فعالیت ها و بازی های مناسب پر می کند .

١٣ – امیدوار و بانشاط است و از مواجهه با مشکلات نمی هراسد .

١٤ – ظاهری آراسته دارد .

١٥ – خطا و اشتباه دیگران از کلمات محبت آمیز و دوستانه استفاده می کند .

١6 – برای رفتارهای خود با دیگران دلیل دارد .

١7 – در ارتباط با دیگران از کلمات محبت آمیز و دوستانه استفاده می کند .

١8 – برای انجام کارهای خود و دوستانش را به زحمت نمی اندازد .

١٩ – به همکلاسان و همسالان خود در انجام وظایف یادگیری کمک می کند

٢٠ – در برابر رفتارهای ناپسند خود پوزش خواسته و رفتار خود را اصلاح می کند .

٢١ – نظم و انضباط را در خانه، مدرسه و اجتماع رعایت می کند .

اهداف علمی و آموزشی

١ – نسبت به شناخت پدیده ها کنجکاو است .

٢ – در فکر کردن، شنیدن، گفتن و بیان مقصود، خواندن و نوشتن و حساب کردن مهارت کافی دارد .

٣ – با زبان فارسی آشنایی دارد و می تواند از کتاب و روزنامه استفاده کند .

٤ – به اهمیت و ارزش اطلاعات و اطلاع رسانی در زندگی آگاه است .

٥ – ارزش علم را در انجام درست کارها تا حدی می داند .

6 – مهارت های اولیه برای زندگی در جامعه را کسب کرده است .

7 – با نحوه یادگیری خود تا حدودی آشناست .

8 – به مطالعه ی کتاب علاقمند است .

اهداف فرهنگی هنری

١ – به زیبایی های طبیعت توجه دارد و هماهنگی آن را دوست دارد .

٢ – در زمینه های هنری از زیبایی در پدیده های طبیعی الگو می گیرد .

٣ – از مشاهده آثار هنری لذت می برد .

٤ – ذوق و خلاقیت هنری خود را در انجام فعالیت ها نشان می دهد .

٥ – سنت ها، پدیدیه ها و آثار موزون را دوست دارد .

6 – با برخی از آثار معروف هنری آشنا است .

7 – به خواندن اشعار و قصه های مناسب علاقه مند است .

8 – برخی از آداب فرهنگی و اجتماعی اسلامی ایرانی را می داند و برای آنها ارزش قائل است .

اهداف اجتماعی

١ – وظایف خود را در مقابل خانواده، دوستان و همسایگان می داند .

٢ – اعضای خانواده خود را دوست می دارد و در انجام کارها به آنها کمک می کند .

٣ – به معلمین و اولیای مدرسه احترام می گذارد .

٤ – به حق خود قانع است و حقوق دیگران را رعایت می کند .

٥ – برای بدست آوردن حق خود از راه های درست تلاش می کند .

6 – همکلاسی های خود را دوست دارد و به آنها کمک می کند .

7 – همکاری با دیگران را دوست دارد .

8 – در بازی ها و فعالیت های گروهی شرکت می کند .

٩ – مقررات مدرسه را می داند و به آنها عمل می کند .

١٠ – به رعایت مقررات اجتماعی علاقه نشان می دهد .

١١ – به انجام وظایف و مسئولیت هایی که برعهده او می گذارند، پای بند است .

١٢ – نظرات اصلاحی دیگران را مورد خود می پذیرد .

١٣ – اشتباهات دیگران را با رعایت احترام به آنها تذکر می دهد .

١٤ – در برابر خدمت دیگران قدرشناس است و از آنها تشکر می کند .

٥ – آداب سخن گفتن را رعایت می کند .

١6 – خدمت کردن به میهن و مردم خود را دوست دارد .

اهداف زیستی

١ – از حواس خود به خوبی محافظت و استفاده می کند .

٢ – در نشستن و راه رفتن و استفاده از قوای بدنی به درستی عمل می کند .

٣ – بهداشت فردی و اجتماعی را رعایت می کند .

٤ – در حفظ محیط زیست کوشا باشد .

٥ – با تمرین ها و بازی های مناسب، قابلیت های جسمی خویش را افزایش می دهد .

6 – نکات ایمنی را می داند و رعایت می کند .

7 – اهمیت مصونیت در برابر امراض را درک می کند .

8 – در حفظ و سلامتی خود و دیگران تلاش می کند .

اهداف سیاسی

١ – نظام جمهوری اسلامی ایران را می شناسد. به پرچم کشور احترام می گذارد و سرود ملی را از حفظ می خواند .

٢ – با زندگی بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران آشنا است و از او به بزرگی یاد می کند .

٣ – اهمیت استقلال و آزادی را در پیشرفت جامعه درک می کند .

٤ – به حکومت دینی و ولایت فقیه علاقه مند است .

٥ – مسلمانان را دوست دارد و نسبت به امور آنان بی تفاوت نیست .

6 – اقوام مختلف ایرانی را می شناسد و با آنان احساس همبستگی می کند .

7 – افراد عدالت خواه و حق طلب را دوست می دارد .

8 – سران کفار و مشرکین صدر اسلام را می شناسد و با اعمال آنها نسبت به پیامبران و مسلمین آشنا است .

٩ – سران کفار و مشرکین معاند با اسلام را در زمان حاضر می شناسد .

١٠ – با مفهوم وحدت و امنیت ملی آشنا است .

اهداف اقتصادی

١ – کار کردن را دوست دارد و به افرادی که کارهای مفید دارند احترام می گذارد .

٢ – وسایل خود را تمیز و سالم نگه می دارد .

٣ – تن پروری، بیکاری و راحت طلبی را از عوامل شکست فرد و جامعه می داند.

٤ – در حفظ اموال عمومی به عنوان ثروت ملی می کوشد و در استفاده از آنها درست عمل می کند.

٥ – مالکیت خود و دیگران را تمیز می دهد و به مالکیت دیگران احترام می گذارد.

6 – مشاغل و حرف موجود در محیط زندگی خود را می شناسد.

7 – به استفاده از تولیدات داخلی علاقه مند است

نتیجه گیری

اصطلاحات آموزشی را با واقع بینی و صداقت می توان انجام داد. واقعیت اینست که رویکرد فلسفی حاکم بر برنامه ریزی درسی ایران “رویکردی رفتار گرایانه” است .رویکرد فلسفی برنامه درسی بر همه عناصر آن غالب است .امکان اصطلاحات آموزشی در چارچوب این رویکرد وجود دارد . واقعیت اینست که با یک تغییر در مقیاس ارزشیابی نمی توان توقع رشد همه جانبه شخصیت کودک را داشت .اما اگر صادق باشیم باید تمام توان وآبروی خود را صرف اصلاح برنامه درسی به صورتی سیستماتیک کنیم . پیشرفت وشوق انگیز شدن آموزش در مقطع ابتدایی منوط به ابزار ارزشیابی از نوع کمی وکیفی نیست تحقیقات نشان داده است .آموزش ابتدایی موفق برای مثلا در ژاپن از سه منبع : احساس تعلق به مدرسه ،پرورش کل شخصیت کودک و ارائه محتوای مناسب سرچشمه گرفته است ،ژاپنی ها از سال ٢٠٠٢ با اتخاذ شعار “کم ،زیاد است” حدود ٣٠ درصد از محتوای آموزشی و ساعات آموزشی مستقیم را در مدارس ابتدایی کاهش دادند .تا فرصتهای لازم را برای یادگیری تلفیقی وزندگی شوق انگیز را در مدرسه فراهم کنند.