بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۴ وزارت آموزش و پرورش؛ رشد ۴۶ درصدی اعتبارات، اما بدون راهکار عملی
لایحه بودجه ۱۴۰۴ وزارت آموزش و پرورش، اگرچه نشان از رشد ۴۶ درصدی در اعتبارات این وزارتخانه دارد، اما همچنان ابهامات و چالش‌های بزرگی در تخصیص منابع، شفافیت در هزینه‌ها، و هم‌راستایی با قانون برنامه هفتم توسعه و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دارد. این مسائل، احتمال کسری بودجه و مشکلات اجرایی در سال آینده را افزایش می‌دهد.
۱. بررسی رشد اعتبارات آموزش و پرورش در بودجه ۱۴۰۴
براساس جدول (۷) لایحه بودجه:
اعتبارات هزینه عمومی وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۲، حدود ۲۱۲ هزار میلیارد تومان بوده است.
در ۱۴۰۳، با رشد ۱۳ درصدی، این رقم به ۲۴۰ هزار میلیارد تومان رسید.
در ۱۴۰۴، رشد ۴۶ درصدی این اعتبارات، آن را به ۳۵۲ هزار میلیارد تومان رسانده است.
در مقایسه، رشد اعتبارات عمومی دولت در سال ۱۴۰۳، ۳۱ درصد و در ۱۴۰۴، ۳۷ درصد بوده است. این ارقام نشان می‌دهد که آموزش و پرورش در ۱۴۰۳ کمتر از میانگین رشد اعتبارات دولت را دریافت کرده، اما در ۱۴۰۴ رشد بیشتری داشته است.
بااین‌حال، همچنان ابهاماتی در نحوه تخصیص و توزیع این افزایش اعتبارات وجود دارد.
۲. نبود ساختار شفاف در برآورد اعتبارات استانی
یکی از چالش‌های اساسی در لایحه بودجه ۱۴۰۴، اختلاف قابل‌توجه میان برآوردهای وزارت آموزش و پرورش و سازمان برنامه و بودجه است:
برآورد وزارتخانه: ۴۷۶ هزار میلیارد تومان
اعتبار درج‌شده برای ادارات کل استان‌ها: ۳۲۰ هزار میلیارد تومان
اختلاف: ۱۵۶ هزار میلیارد تومان
این تفاوت، عدم شفافیت و نبود ساختار علمی در نظام بودجه‌ریزی آموزش و پرورش را نشان می‌دهد و می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند تأخیر در پرداخت حقوق معلمان، کاهش کیفیت آموزشی، و تکرار مشکلاتی مانند پاداش پایان خدمت و اجرای ناقص طرح رتبه‌بندی شود.
۳. چالش‌های کلیدی لایحه بودجه آموزش و پرورش در ۱۴۰۴
الف) تخصیص نادرست اعتبارات برای اجرای سند تحول بنیادین
در بودجه ۱۴۰۴، ردیف جداگانه‌ای برای اجرای سند تحول بنیادین در نظر گرفته شده است، اما این روش نادرست است.
اجرای سند تحول نیازمند اصلاح و بازطراحی کل برنامه‌های آموزشی است، نه فقط اختصاص یک ردیف اعتباری خاص.
ب) عدم توجه به تکالیف قانون برنامه هفتم توسعه
با گذشت هفت ماه از ابلاغ برنامه هفتم توسعه، بسیاری از آیین‌نامه‌های اساسی مانند «سند جامع سرمایه انسانی آموزش و پرورش» هنوز تصویب نشده است.
این سند، تأثیر قابل‌توجهی بر ساختار منابع انسانی و مدیریت بودجه آموزش و پرورش دارد، اما در لایحه بودجه اثری از آن دیده نمی‌شود.
ج) صندوق ذخیره فرهنگیان و چالش‌های مرتبط
دولت موظف است سهم خود را به صندوق ذخیره فرهنگیان واریز کند، اما این امر مشروط به تصویب اساسنامه صندوق شده است.
عدم تصویب این اساسنامه، باعث محرومیت معلمان از دریافت سهم دولت خواهد شد.
همچنین، بدهی ۷ هزار میلیارد تومانی دولت به صندوق ذخیره فرهنگیان در بودجه لحاظ نشده است.
د) سرانه دانش‌آموزی و بی‌توجهی به عدالت آموزشی
طبق برنامه هفتم توسعه، آموزش و پرورش موظف است سرانه دانش‌آموزی متناسب با نیازها و سطح محرومیت مناطق مختلف را تعیین و ابلاغ کند.
این موضوع در لایحه بودجه دیده نمی‌شود و همچنان شاهد عدم تخصیص مناسب منابع برای مدارس مناطق محروم هستیم.
ه) نبود اعتبار برای بسته‌های حمایتی و تغذیه رایگان دانش‌آموزان محروم
طبق قانون، دولت باید برای تهیه کتب درسی، تغذیه رایگان، بسته‌های حمایتی (کیف، کفش، پوشاک) و هزینه ایاب‌وذهاب دانش‌آموزان نیازمند، بودجه مشخصی اختصاص دهد.
اما در لایحه بودجه ۱۴۰۴ هیچ ردیف اعتباری مشخصی برای این موارد در نظر گرفته نشده است.
و) عدم شفافیت در توسعه مدارس شبانه‌روزی و ایاب‌وذهاب دانش‌آموزان عشایری و روستایی
توسعه مدارس شبانه‌روزی، استثنایی، و عشایری به تأمین منابع مالی برای ایاب‌وذهاب دانش‌آموزان وابسته است.
به نوشته اخبار فرهنگیان و به نقل از ایسنا در لایحه بودجه، میزان و نحوه تأمین این منابع مشخص نشده است.
ز) کاهش اعتبارات پژوهشی و عدم امکان اصلاح روش‌های آموزشی
اعتبار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش: ۸ میلیارد تومان
اعتبار پژوهشگاه‌های مرتبط با وزارت جهاد کشاورزی: ۴۵۰۸ میلیارد تومان
نتیجه: این تفاوت چشمگیر، نشان‌دهنده کم‌توجهی به پژوهش‌های آموزشی و ناتوانی در اصلاح و به‌روزآوری محتوای درسی و روش‌های آموزشی است.
۴. چالش‌های دانشگاه فرهنگیان در بودجه ۱۴۰۴
رشد ۲۸ درصدی اعتبارات دانشگاه فرهنگیان در مقایسه با رشد ۴۶ درصدی کل اعتبارات آموزش و پرورش، نشان‌دهنده ضعف در برنامه‌ریزی برای توسعه این دانشگاه است.
۵۶ درصد اعتبارات این دانشگاه، از درآمدهای اختصاصی تأمین می‌شود، که نشان می‌دهد هزینه‌های خوابگاه و تغذیه دانشجو معلمان همچنان از آن‌ها کسر خواهد شد.
سهم دانشگاه فرهنگیان از اعتبارات دولتی، کمتر از سهم دانشگاه‌های دیگر است، درحالی‌که دانشجویان این دانشگاه، مستقیماً مسئول تربیت نسل آینده معلمان کشور هستند.
۵. نتیجه‌گیری: بودجه‌ای بدون برنامه‌ریزی دقیق و علمی
با وجود افزایش ۴۶ درصدی اعتبارات آموزش و پرورش، ابهامات زیادی در نحوه تخصیص منابع، هم‌راستایی با برنامه هفتم توسعه، و اجرای سند تحول بنیادین وجود دارد.
تفاوت ۱۵۶ هزار میلیارد تومانی در برآوردهای بودجه‌ای، نشانه‌ای از نبود شفافیت و ضعف در نظام برنامه‌ریزی مالی آموزش و پرورش است.
عدم تأمین اعتبار برای سرانه دانش‌آموزی، مدارس محروم، بسته‌های حمایتی و تغذیه رایگان، باعث استمرار نابرابری آموزشی خواهد شد.
دانشگاه فرهنگیان، با سهم ناچیز از اعتبارات دولتی و وابستگی شدید به درآمدهای اختصاصی، همچنان با چالش‌های مالی جدی روبه‌رو است.
در مجموع، با توجه به ابهامات موجود در لایحه بودجه، پیش‌بینی می‌شود که آموزش و پرورش در سال ۱۴۰۴ با کسری بودجه و چالش‌های اجرایی گسترده مواجه شود.
