بحران در نظام آموزشی ایران؛ چرا سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ محقق نشد؟
ابراهیم سحرخیز، معاون اسبق وزارت آموزش و پرورش، با انتقاد از عدم تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، مشکلاتی مانند کمبود معلم، کسری بودجه، افت کیفیت آموزشی و افزایش نیروهای خرید خدماتی و سرباز معلم را از چالش‌های اصلی این حوزه دانست.
مهم‌ترین چالش‌های آموزش و پرورش ایران:
✅ عدم تحقق سند چشم‌انداز ۱۴۰۴:
برنامه‌ای که قرار بود ایران را به جایگاه نخست علمی و فناوری در منطقه برساند، کمتر از ۲۰ درصد اجرا شده است.
بسیاری از شاخص‌های اقتصادی و توسعه انسانی نسبت به سال ۱۳۸۴، پسرفت داشته‌اند.
✅ کمبود معلم و استخدام نیروهای موقت:
در ۵ سال اخیر، بخش زیادی از معلمان از طریق خرید خدمات آموزشی و سرباز معلم جذب شده‌اند.
سهم معلمان حق‌التدریسی، آموزشیاران نهضتی و مربیان پیش‌دبستانی در نظام آموزشی به طرز نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است.
✅ بحران بودجه و فشار مالی بر مدارس:
سهم آموزش و پرورش از بودجه عمومی دولت طی ۲۰ سال گذشته، تنها ۹.۲۳ درصد بوده است.
بسیاری از مدارس دولتی برای تأمین هزینه‌های جاری، مجبور به دریافت کمک‌های مالی از والدین شده‌اند.
✅ افت کیفیت آموزش و نارضایتی از اجرای سند تحول:
رهبری بارها از روند اجرای سند تحول ابراز نارضایتی کرده‌اند.
به دلیل کمبود بودجه، ضعف در برنامه‌ریزی و استخدام نیروهای غیرمتخصص، کیفیت آموزشی کاهش یافته است.
✅ کمبود فضای آموزشی و کلاس‌های شلوغ:
به نوشته اخبار فرهنگیان، میانگین فضای آموزشی به ازای هر دانش‌آموز باید ۸.۴ مترمربع باشد، اما در حال حاضر به ۵.۲۸ مترمربع رسیده است.
در کلان‌شهرها مانند تهران و کرج، مدارس دو شیفته شده و کلاس‌های درس با تراکم بالا مواجه‌اند.
نتیجه‌گیری:
عدم تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ در حوزه آموزش و پرورش، زنگ خطری برای آینده نظام آموزشی ایران است. کمبود معلم، ضعف بودجه، افت کیفیت و ناتوانی در اجرای اسناد تحولی، باعث شده تا ایران در شاخص‌های آموزشی و توسعه انسانی از بسیاری از کشورهای منطقه عقب بماند. اگر چاره‌ای برای این مشکلات اندیشیده نشود، آینده دانش‌آموزان کشور با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد.
